CHƯƠNG III
KÝ HIỆU ÂM NHẠC LIÊN QUAN ĐẾN CƯỜNG ĐỘ
1. Các chữ dùng để ghi cường độ thường dùng là
Pianissimo (pp) :Rất nhẹ
Piano (p) : Nhẹ
Mezzo-Forte (mf):Mạnh vừa
Forte (f) : Mạnh
Fortissimo (ff):Rất mạnh
Có khi người ta còn dùng ppp để chỉ cực nhẹ và fff để chỉ cực mạnh
2. Các chữ hoặc ký hiệu dùng để báo hiệu thay đổi cường độ :
Crescendo (Cresc.):Mạnh dần lên
Decrescendo (decresc.):Nhẹ dần lại
Diminuendo (dim.) :Bớt lại
Morendo (mor.) : Lịm dần (thường dùng cuối đoạn, cuối bài)
Smorzando (Smor.) : Tắt dần
Subito forte (Sf.) : Mạnh đột ngột
Sforzando (Sfz.) : Nhấn buông, nhấn mạnh rồi nhẹ ngay (fp)
Marcato (>) : Mạnh mà rời
Staccato (dấu chấm trên dấu nhạc) : Nhẹ mà rời
Sostenuto (gạch ngang trêndấu nhạc): Cẩn trọng, nâng niu (pfp)
Sotto voce : Hát nửa tiếng, êm nhẹ
Dolce : Dịu dàng, nhẹ nhàng
Ngoài ra, để chỉ phải liên kết các dấu nhạc mạnh dần hoặc nhẹ dần một cách liên tục, không rời rạc, người ta dùng chữ Legato (liền tiếng, liền giọng). Hoặc liên kết bình thường, không liền tiếng (non-legato) như trong giọng nói, giọng kể (Recitativo; tự sự). Legato và non-legato là 2 cách diễn âm chính trong âm nhạc; đó là kết quả phối hợp giữa cường độ, trường độ, cao độ và âm sắc, trong đó cường độ và trường độ đóng vai trò chủ yếu.
3.Phân loại cường độ:
Có 2 cách phân định cường độ
3.1.Cường độ cố định: là cường độ được qui định trước theo nguyên tắc “Phách đầu mạnh,phách cuối nhẹ”, mà không cần để ý đến giai điệu cũng như ý nghĩa của nó.
Cụ thể -trong loại nhịp 2 phách:phách 1 mạnh, phách 2 nhẹ
-trong loại nhịp 3 phách: phách 1 mạnh, phách 2 vừa, phách 3 nhẹ;
-trong loại nhịp 4 phách: phách 1 mạnh, phách 2 vừa, phách 3 mạnh vừa, phách 4 nhẹ. Loại cường độ nầy thường dùng cho nhạc vũ đạo, quân hành, sinh hoạt, có tính cách bình dân đaị chúng, hoặc dùng cho người mớihọc nhạc để tập luyện giữ đúng nhịp. Nó có tính cách máy móc vì không để ý đến ý nghĩa của bài nhạc.
3.2.Cường độ diễn cảm: là cường độ do tiết tấu hoặc do ý nghĩa lời ca gợi ý. Chính loại cường độ nầy mới tạo “hồn” cho âm nhạc. Cần học phân tích tiết tấu thì mới biết phân phối cường độ sao cho phù hợp với từng dấu nhạc, từng nét, từng vế, từng câu, từng đoạn, từng bài nhạc.
4. Khi tác giả ghi các ký hiệu về cường độ thì đó cũng chỉ mới là hướng dẫn sơ khởi cho từng chỗ, từng đầu câu mà thôi, chứ không thể ghi chi tiết cường độ của tất cả mọi dấu nhạc trong câu trong bài được. Dù ghi hay không ghi ký hiệu cường độ, chúng ta cũng phải dựa trên tiết tấu của từng câu, từng đoạn và dựa trên ý nghĩa lời ca để phân phối cường độ cho xứng hợp, vì cường độ là yếu tố chủ chốt làm cho bài nhạc có hồn, có sinh khí. Người ca hát có hồn, có tâm tình là người biết dùng cường độ đúng lúc, đúng nơi. Chúng ta không nên dùng cách diễn tấu máy móc của các loại nhạc vũ,nhạc quân hành, nhạc sinh hoạt để diễn tấu các loại nhạc khác, đòi hỏi mức thưởng ngoạn cao hơn.
TIỂU ĐỀ ÔN TẬP
1.Các ký hiệu thông thường để ghi cường độ ?
2.Các ký hiệu thay đổi cường độ, tăng dần hoặc nhẹ dần ?
3.Phần biệt sforzando, sostenuto, marcato, staccato ?
4.Cường độ cố định là gì? Nên dùng cho loại nhạc nào?
5.Cường độ diễn cảm là gì? Những loại nhạc nào cần đến cường độ diễn cảm?
6.Loại cường độ nào là yếu tố chủ chốt làm cho việc trình tấu có hồn? Tại sao?
