ÂM NHẠC LÚC Chuẩn bị Lễ Vật

Các bạn bấm vào 2 tên sách để tra cứu các bài Bình ca: Graduale Romanum và Graduale Simplex

Âm Nhạc Lúc Chuẩn bị Lễ Vật

(xin các bạn Chia sẻ nhiều cho các Lm, Tu Sĩ, Ca trưởng, ca viên...)

Trong truyền thống trên mười mấy thế kỷ Nhạc Bình ca bằng tiếng La-tinh, ca tiến lễ không hề đề cập trực tiếp đến việc dâng bánh, dâng rượu...mà chủ yếu dùng Thánh Kinh, đa phần là Thánh vịnh, và một số ít thánh thi...

1. Xin lấy một vài thí dụ trong cuốn Graduale Romanum 1974 (là cuốn sách hát nhạc Bình ca (còn gọi là Nhạc Grê-go-rien) do các Tu sĩ dòng Biển Đức thuộc Đan viện Solesmes tại Pháp phổ biến dưới sự chuẩn nhận của ĐGH Phaolô VI):

- Td1: Ca dâng lễ (Offertorium, viết tắt OF.) CNMC4: xem bài OF. II, Graduale Romanum (GR) tr. 110) dùng TV(Ps.) 134,3.6

= Ca tụng Chúa đi, vì Chúa nhân hậu, đàn hát mừng danh thánh, vì danh thánh ngọt ngào

Muốn lâm gì là Chúa làm nên, chốn trời cao cùng nơi đất thấp.

-Td2: Ca dâng lễ (Offertorium, viết tắt OF.) CNMC5 : xem bài OF. I, Graduale Romanum (GR) tr. 123) dùng TV(Ps.) 118,7.10.17.25

= Con thành tâm dâng lời cảm tạ

Xin tỏ lòng nhân hậu cùng tôi tớ Chúa đây, để con được sống và và tuân giữ lời Ngài

Theo lời Ngài, xin cho con được sống.

- Td3: Thay cho CDL thứ 5 Tuần Thánh, lễ chiều, là bài Ubi Caritas (Ở đâu có bác ái...) một sáng tác vào thế kỷ IX-X? GR tr. 168

-Td4: CDL Vọng Phục Sinh: xem OF. I, GR tr. 194, dùng TV 117, 16.17

=Tay hữu Chúa ra oai thần lực, tay hữu Chúa đã giơ cao

Tôi không phải chết, nhưng còn sống mãi, để loan truyền các kỳ công của Chúa. Alleluia.

2. Trong cuốn sách hát Graduale Simplex (GrS), là cuốn sách hát Bình Ca Đơn Giản, được xuất bản theo chỉ thị của Công Đồng Vatican II, thì cũng dùng hầu hết các câu trong Kinh Thánh, đặc biệt là các Thánh Vịnh. Xin đưa ra một ít thí dụ nữa:

= Td5: CDL CNMC1: xem Đối ca tiến lễ, GS tr. 94, dùng TV 50

Đối ca (trích TM): Khi bố thí, đừng cho tay trái biết việc tay phải làm

Câu 1: Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con

Câu 2: Và xin mở lượng hải hà, xoá tội con đã phạm

Câu 3: Xin rửa con sạch hết lỗi lầm, tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy

Câu 4: Vâng, con biết tội mình đã phạm, lỗi lầm cứ ám ảnh ngày đêm.

=Td6: CDL CNMC4, xem Antiphona ad offertorium GS tr.107, dùng TV 91

Đối ca: Thú vị thay được tạ ơn Chúa Thiên Chúa chúng con;

Câu 1: Được tuyên xưng tình thương của Ngài từ buổi sớm,

Và lòng thành tín của Ngài suốt canh khuya

Câu 2: Lạy Chúa sự nghiệp Ngài khiến con mừng rỡ,

Thấy việc tay Ngài làm, con phải reo lên

Câu 3: Lạy Chúa, công trình Ngài xiết bao vĩ đại,

Tư tưởng Ngài thâm thuý lắm thay!

Câu 4: Người công chính vươn lên tựa cây dừa tươi tốt,

Lớn mạnh như hương bá Li-băng

=Td7: CDL CNMC5, xem Antiphona ad offertorium GS tr. 112-113, dùng TV 21

Đối ca: Lạy Chúa, xin Chúa xét xử cho con: xin bảo vệ con, vì Ngài toàn năng

Câu 1: Lạy Chúa con thờ, muôn lạy Chúa, Ngài nỡ lòng ruồng bỏ con sao?

Dù con thảm thiết kêu gào, nhưng ơn cứu độ nơi nao xa vời

Câu 2: Ngày kêu Chúa không lời đáp ứng, đêm van Ngài mà cũng chẳng yên

Câu 3: Xin cứu mạng khỏi sa lưỡi kiếm, gỡ thân con thoát miệng chó rừng

Câu 4: Xin cứu con khỏi nanh sư tử hãi hùng, phận hèn khốn khổ thoát sừng trâu điên.

=Td8: CDL Canh Thức Vượt Qua (Vọng Phục Sinh), xem Antiphona ad offertorium GS tr. 151, dùng TV 117

Đối ca: Tay hữu Chúa đã ra oai thần lực: tay hữu Chúa đã giơ cao

Câu 1: Con xin tạ ơn Ngài, vì đã đáp lời con và thương cứu độ

Câu 2: Tảng đá thợ xây nhà laoị bỏ, lại trở nên đá tảng góc tường

Câu 3: Đó chính là công trình của Chúa, công trình kỳ diệu trước mắt chúng ta.

Câu 4: Tay cầm lá, hãy sắp thành đám rước, đến bên cạnh bàn thờ.

3. Thiết nghĩ từng đó thí dụ cũng đã đủ để cho thấy ca tiến lễ vốn không nhất thiết phải có việc dâng bánh rượu cũng như các lễ vật khác.(Xin bấm vào đây để xem thêm toàn bộ nội dung các TV dùng trong Sách Graduale Simplex/Graduale Romanum) Nhưng tại sao ở Việt Nam lại có nhiều bài ca tiến lễ đề cập đến việc dâng bánh rượu và dâng nhiều thứ khác như thê? Và có nên tiếp tục không?

4. Sau Công đồng Vatican II, khi được dùng tiếng bản xứ để đọc và ca hát, thì đặc biệt tại VN nở rộ những bài "ca dâng lễ" có lẽ do ảnh hưởng của một số bài dâng lễ như "Đây Bánh Thánh, Đây Rượu Thánh.." là những bài hát "giải thích nghi thức" trước Vatican II, hát thay cho những bài latinh mà dân chúng không hiểu mấy. ...Hiện trạng tại VN, tuy lời ca tiến lễ "không cần phải nói đến bánh và rượu hay việc dâng lễ phẩm", như trong truyền thống lâu đời của Giáo Hội Công Giáo Rô-ma, nhưng theo Thông Cáo số 3/94 của UBTNVN năm 1994 do ĐGM Phao lô Nguyễn Văn Hoà thông báo:"Tập quán thay ca dâng lễ bằng những bài hát có ý nghĩa dâng bánh rượu, dâng hồn xác lên Chúa vẫn CÓ THỂ được duy trì" (TC 3/94 IIc), chứ không bắt buộc phải có hoặc loại bỏ. Nhưng "[p]hải tránh những bài hát nói đến việc dâng lễ mà hoàn toàn không liên hệ đến những gì Đức Kitô thực hiện trong Bữa Tiệc Ly." (Mầu Nhiệm Đức Tin do Lm Nguyễn Duy biên dịch, Một Thoáng Suy Tư, tr.138).

5. Ai cũng đã biết "khi rước lễ phẩm lên thì hát Ca tiến lễ và kéo dài bài hát (cho hết phần chuẩn bị-XT) ít là cho tới khi đặt lễ phẩm trên bàn thờ, hoặc Dạo Đàn (diễn tấu một bản đàn organ, hay dàn nhạc hoà tấu, XT)" (Hướng Dẫn Mục Vụ Thánh Nhạc, HDMVTN, năm 2017 tr.63). Nhưng thắc mắc của nhiều người là hát gì trong bài Ca tiến lễ (thường gọi là Ca dâng lễ), nếu không cần đề cập đến việc dâng rượu bánh và các phẩm vật khác?. Nói cách khác, chọn bài nào để hát kèm với việc rước lễ phẩm lên bàn thờ, và làm rõ chiều kích cộng đoàn của nghi thức nầy?

6. Cách an toàn nhất có lẽ là dưạ vào sách Graduale Simplex để tìm nội dung cho các bài ca tiến lễ (OF.), tức là dựa vào các câu Kinh thánh và Thánh vịnh đã được đề xuất cho chúng ta từ sau các cải tổ của Công đồng Vatican II. Một cách tổng quát thì các bài trong sách Graduale Simplex cũng có thể gom lại qua đề xuất trả lời khá rõ ràng trích từ Văn kiện "Âm nhạc trong Phụng tự Công giáo" (HĐGM Hoà Kỳ), được trích lại trong cuốn Mầu Nhiệm Đức Tin của tác giả Lawrence J. Johnson do UBPT HĐGMHK 2003), do Lm Ns Nguyễn Duy, Thư ký UBTNVN biên dịch năm 2018 với tựa sách Mầu Nhiệm Đức Tin: "Bài hát không cần phải nhắc đến bánh và rượu hay việc dâng lễ. Chức năng chính của bài hát nầy là ĐI KÈM và tôn vinh chiều kích cộng đoàn của cuộc rước.. Vì thế, bản văn bài hát có thể là bất cứ bài hát nào nói lên tâm tình CA NGỢI, CHÚC TỤNG hay VUI MỪNG hợp với mùa phụng vụ....Đệm Đàn cho cuộc rước lễ phẩm và chuẩn bi lễ phẩm cũng là một cách hiệu quả để dẫn đến Kinh Nguyện Thánh Thể đi liền sau đó."

7. Qui chế Tổng quát Sách lễ Rô-ma (QCTQSLRM) năm 2.000 soi sáng thêm cho chúng ta (QCTQSLRM 1970 không có những điều mà chúng tôi tô đậm trong bản mới sau đây):

Số 139: "Sau lời nguyện các tín hữu, mọi người ngồi và bắt đầu hát ca tiến lễ (x. n. 74), nếu có rước lễ phẩm. Thầy giúp lễ hay một thừa tác viên giáo dân khác đem khăn thánh, khăn lau chén, chén thánh và Sách Lễ đặt trên bàn thờ."

Số 140: "Nên để cho các tín hữu biểu lộ sự tham dự bằng việc tiến dâng bánh và rượu dùng vào việc tế lễ, hoặc những phẩm vật dùng để đáp ứng các nhu cầu của thánh đường và cứu trợ người nghèo. Vị tư tế, với sự trợ giúp của thầy giúp lễ hay một thừa tác viên khác, nhận lãnh các phẩm vật giáo dân dâng tiến. Bánh và rượu dùng trong Thánh Lễ, thì đem đặt trên bàn thờ, những phẩm vật khác thì đem để vào nơi thích hợp."

Số 141: "Tại bàn thờ, vị tư tế tiếp nhận đĩa thánh có bánh; rồi hai tay cầm đĩa, nâng lên cao một chút, mà đọc thầm: "Lạy Chúa, chúc tụng Chúa". Ðoạn đặt đĩa có bánh trên khăn thánh."

Số 142: "Sau đó, người giúp lễ trao các bình rượu, nước cho vị tư tế đứng phía cạnh bàn thờ, vị tư tế rót rượu và một chút nước vào chén thánh, đọc thầm: "Nhờ mầu nhiệm nước". Trở lại giữa bàn thờ, vị tư tế hai tay cầm chén, nâng cao một chút mà đọc nhỏ tiếng: "Lạy Chúa, chúc tụng Chúa", rồi đặt chén trên khăn thánh và tùy nghi đậy tấm che. Nếu không hát khi dâng tiến lễ phẩm hay không chơi đàn, thì vị tư tế được phép, khi dâng tiến bánh và rượu, đọc to tiếng những công thức chúc tụng, và giáo dân tung hô: "Chúc tụng Thiên Chúa đến muôn đời".[1]

Vậy có gì mới so với cách một đôi nơi thường làm?

1) Mọi người ngồi trong lúc chuẩn bị lễ phẩm và rước dâng lễ phẩm: chúng ta chúc tụng tạ ơn Chúa về những gì Chúa đã làm/đã rộng ban cho chúng ta để chúng ta dùng mà dâng lên Chúa. Chúng ta dâng lễ phẩm hoặc xác hồn lên Chúa không là điều quan trọng, mà quan trọng là chúng ta nhìn nhận mọi điều, mọi sự đều do bởi Chúa, bởi ân huệ nhưng không của Chúa ban cho chúng ta. Chúng ta không có công trạng gì, không có công lao gì, công nghiệp gì ngoài ân huệ nhưng không từ Chúa, và từ đó dâng lời cảm tạ và chúc tụng Chúa giống như lời chủ tế mời gọi mọi người:"Lạy Chúa là Chúa Cả trời đất, chúc tụng Chúa đã rộng ban cho chúng con bánh này là hoa màu ruộng đất vầ lao công (công việc thay vì công lao)

2) Để tránh cho giáo dân khỏi tiêm nhiễm một thứ "đạo lập công", -là một quan niệm và thực hành hầu như trái nghịch với thứ "đạo hồng ân từ Thiên Chúa ban tặng nhưng không" cần được đáp trả bằng lòng tri ân cảm mến của con người đối với Đấng ban phát dư đầy cho tất cả mọi người-, thiết nghĩ phải theo tinh thần của Giáo hội, nên dùng chính những Thánh vịnh để nói lên lòng cảm tạ, tôn vinh, chúc tụng Chúa; và laoị trừ những bài ca tiến lễ nào có tính cách kể công trạng của mình, mà không minh nhiên nói đến việc chúng ta phải hiệp của lễ mình vào của lễ chủ chốt là chính Đức Kitô, Đấng làm trung gian ban ơn cứu độ cho chúng ta.

Lm Giu-se Nguyễn Xuân Thảo, OFM

[1] Bản la-tinh như sau: "Si vero cantus ad offertorium non peragitur vel non pulsatur organum, sacerdoti licet, in praesentatione panis et vini, elata voce proferre formulas benedictionis, quibus populus acclamat: Benedíctus Deus in sáecula."